Το σώμα αποτελεί κεντρικό σημείο της ζωής του ανθρώπου. Ο τρόπος που το αντιλαμβάνεται, το φροντίζει, το εκθειάζει, το αναπαριστά, το προφυλάσσει, το κάνει να απολαμβάνει, το κηδεύει… η λίστα ήταν και παραμένει μακρά.
Μια γρήγορη ματιά στην τέχνη, την επιστήμη, τη θρησκεία αρκεί για να το διαπιστώσει κανείς. Για τον Πλάτωνα ήταν ο «ναός της ψυχής», για τον Ρουσσώ ο τόπος των αισθήσεων, για τον Καρτέσιο έδρα της σκέψης... Έχει η ψυχανάλυση να προσθέσει κάτι σε όλη αυτή την παρακαταθήκη; Κάτι διαφορετικό ή έστω κάτι που να δίνει μια νέα οπτική; Σίγουρα ναι.
Ξεκινάμε από το δεδομένο: ο άνθρωπος είναι το μοναδικό ον που γεννιέται με ένα σώμα ανήμπορο να ζήσει δίχως τη φροντίδα κάποιου επί μακρύ χρονικό διάστημα. Για να μπορέσει να επιβιώσει και να αναπτυχτεί είναι αναγκαίο η φροντίδα αυτή να μην στοχεύει μόνον τον οργανισμό. Αν η φροντίδα ενός νεογέννητου περιοριστεί στις οργανικές του ανάγκες εκείνο οδηγείται σε μαρασμό. Είναι γνωστό το πείραμα του αυτοκράτορα Φρειδερίκου ΙΙ τον 13ο αιώνα που ψάχνοντας να βρει την καταγωγή της γλώσσας απομόνωσε μωρά παρέχοντας τους όμως τα απαραίτητα για την επιβίωση τους, τα παιδιά αυτά δεν επιβίωσαν. Αυτό μας κάνει να αναρωτηθούμε: τι δίνει ζωή στο σώμα;
Ο οργανισμός από μόνος του δεν είναι αρκετός για να δημιουργηθεί ένα σώμα και για να μπορέσουμε να προσδιορίσουμε το σώμα θα πρέπει να πάμε πιο πέρα από τα όρια του οργανισμού.
Η εικόνα είναι θεμελιακή για την σύσταση του. Ο Λακάν εισάγοντας το στάδιο του καθρέφτη το 1949 διαφωτίζει το ζήτημα της ναρκισσιστικής αλλοτρίωσης και της φαντασιακής συνεκτικότητας που χαρίζει η εικόνα στο υποκείμενο.
Το σώμα στην ψυχανάλυση δεν ταυτίζεται με τον οργανισμό αλλά ούτε περιορίζεται στην εικόνα του. Προκύπτει έτσι το ερώτημα: τι είναι αυτό το επιπλέον και με ποιον τρόπο υπεισέρχεται και λειτουργεί; Αυτό το επιπλέον είναι άμεσα συνδεδεμένο με το έμφυλο σώμα, το σώμα που εκπαιδεύεται στο συλλογικό, το σώμα που στρατεύεται, που εξαναγκάζεται, που χορεύει, αρρωσταίνει, ερωτεύεται, γεννά ή και κομματιάζεται σε αποστολές αυτοκτονίας.
Πηγή: Απόσπασμα από το κείμενο της Μαρίας Κουκουμάκη ΤΟ ΣΩΜΑ ομάδα μελέτης και εργασίας Σπάρτης
Εικόνα: