Σύμπτωμα των γονιών του

Η Φρανσουάζ Ντολτό συνηθίζει να λέει ότι πολύ συχνά το παιδί που φέρνουν για θεραπεία είναι σύμπτωμα των γονιών του. Αυτό που εννοεί είναι ότι για πολλές μητέρες, καμιά φορά και για τους πατέρες, χωρίς να το συνειδητοποιούν, οι διαταραχές του παιδιού τους γίνονται αφορμή για να αποφασίσουν να δουν τον ψυχαναλυτή για τον εαυτό τους. Στην πραγματικότητα, χωρίς να το καταλαβαίνουν, αυτό που έρχονται και επεξεργάζονται με τον θεραπευτή είναι το σημείο στο οποίο έχει μπλοκαριστεί η δική τους ανάπτυξη και η σχέση με τους δικούς τους γονείς. Αυτό που αντιλαμβανόμαστε είναι ότι η γέννηση και η ανάπτυξη ενός παιδιού μπορούν να γίνουν αφορμή να ξαναβγούν στην επιφάνεια ψυχικές συγκρούσεις που παραμένουν άλυτες, που βρίσκονταν βαθιά θαμμένες και τις οποίες είχαν ζήσει, στην ίδια ηλικία, με τους δικούς τους γονείς. [ ]

Πολλές φορές οι διαταραχές του παιδιού εξαφανίζονται ήδη στις πρώτες συναντήσεις μεταξύ θεραπευτή, γονιών και παιδιού, που θεωρούνται προκαταρκτικές της θεραπείας. Χωρίς καν να έχει μπει σε εφαρμογή το οποιοδήποτε ψυχοθεραπευτικό συμβόλαιο, το παιδί ξαναβρίσκει την ισορροπία του, γιατί αισθάνεται ξαφνικά να ξαλαφρώνει από το φορτίο του αρχαϊκού «κακού βιώματος» που είχαν νιώσει οι γονείς του απέναντι στους δικούς τους γονείς. Φορτίο με το οποίο το βάραιναν ως τώρα και που από εδώ κι εμπρός μεταβιβάζουν στο πρόσωπο του ψυχαναλυτή ή της ψυχαναλύτριας κι όχι στο πρόσωπο του παιδιού τους.

Υπάρχουν όμως περιπτώσεις όπου το παιδί παρουσιάζει σοβαρές διαταραχές, πολύ πριν εμφανιστούν τα τελευταία συμπτώματα που θορυβούν τους πάντες. Και σ’ αυτές τις περιπτώσεις χρειάζεται θεραπεία το ίδιο. Αλλ’ έστω κι αν ο θεραπευτής κατέχει σημαντική θέση στη ζωή του παιδιού, η γνώμη της Φρανσουάζ Ντολτό είναι ότι δεν πρέπει με κανένα τρόπο να μπαίνει στη θέση των γονιών ως προς τον παιδαγωγικό τους ρόλο στην καθημερινή ζωή. Μόνη δουλειά του ψυχοθεραπευτή είναι να βοηθήσει τη μεταβίβαση των ορμών του παρελθόντος, να βοηθήσει δηλαδή να ξαναβγεί στο φως αυτό που έμενε θαμμένο και που εξακολουθεί να δημιουργεί προβλήματα, να βοηθήσει να επέλθει αυτό που δεν μπόρεσε να πραγματοποιηθεί κατά τη διάρκεια της ανάπτυξης του παιδιού γιατί δεν είχε μιληθεί και διατυπωθεί με λέξεις. Η δουλειά του αφορά το φαντασιακό, τις φαντασιώσεις κι όχι την πραγματικότητα. Ρόλος του δεν είναι ούτε να επανορθώσει ούτε να κάνει τον κηδεμόνα.

Γι’ αυτό και η Φρανσουάζ Ντολτό λέει στους γονείς που αισθάνονται ενοχές επειδή, μην ξέροντας τι να κάνουν με τις διαταραχές που παρουσίαζε το παιδί τους, αναγκάστηκαν να απευθυνθούν σε κάποια ψυχαναλύτρια: «Κανείς δεν θα μπορούσε να μεγαλώσει το παιδί σας καλύτερα από εσάς». Οι γονείς είναι ο πυρήνας του κοινωνικού χώρου, της πραγματικότητας όπου ζει και μεγαλώνει το παιδί. Μ’ αυτούς λοιπόν, έτσι όπως είναι, με την καθαρή ή συγκεχυμένη σαρκική επιθυμία που τους δένει τον ένα με τον άλλο, με τις δυσκολίες τους, τις αδυναμίες, τις επιτυχίες και τις αποτυχίες τους, μ’ αυτά τα δύο άτομα πρέπει να καταφέρει το παιδί να γλιτώσει την σεξουαλικότητά του από τις παγίδες της αιμομιξίας, την εποχή του οιδιποδείου. [ ] Κι μόνον έτσι θα μπορέσει να κατευθύνει τις γεννητικές του ορμές –οι οποίες έχουν σημαδευτεί από την οιδιπόδεια παραίτηση- προς άτομα της ηλικίας του, μέσα σε σχέσεις που ανοίγονται στον πολιτιστικό και τον κοινωνικό χώρο, συνεχίζοντας πάντα τον διάλογο με τους γονείς του.

[ ] ο άξονας γύρω από τον οποίο στρέφεται η πρακτική της Φρανσουάζ Ντολτό είναι ότι δεν πρέπει ποτέ να αφήνουμε να λησμονηθεί ο ψυχικός πόνος του παιδιού. Το πρώτο που κάνει είναι να βρει το ταχύτερο δυνατόν τα μέσα και τις λέξεις που θα ανακουφίσουν το παιδί και θα το επαναφέρουν στην δυναμική της ανάπτυξής του.



Πηγή: Απόσπασμα από το βιβλίο της Françoise Dolto "Σεμινάριο ψυχανάλυσης παιδιών", Α' τόμος, εκδόσεος Βιβλιοπωλείον της Εστίας

Εικόνα: xavier photography