Κλινική της ψυχανάλυσης

Η λέξη «κλινική» παραπέμπει στη λέξη «κλίνη» [...], το κρεβάτι, που είναι ο χώρος του αρρώστου, απ’ όπου γεννιέται η κλινική, ο τόπος όπου παρατηρούμε την αρρώστια, το μέρος όπου πεθαίνουμε, το σημείο αναφοράς των διασκεδάσεων, της σεξουαλικότητας και νομικά το μόνο πράγμα που μας απομένει όταν μας τα παίρνουν όλα.  Συνοπτικά, η κλινική είναι ό, τι εκφράζεται και διαδραματίζεται γύρω από την κλίνη, το κρεβάτι, δηλαδή τα περί τον θάνατο, το φύλο, την αρρώστια.

Και ποιο είναι το κείμενο της κλινικής; Είναι η γλώσσα που εγγράφεται πάνω στο σώμα. Κάθε σύμπτωμα (με την ευρεία έννοια) χρησιμοποιεί ένα τρίπτυχο που είναι ο χώρος, οι λέξεις και το σώμα. Αυτό που είναι προβληματικό στο επίπεδο των λέξεων το ξαναβρίσκουμε μεταμορφωμένο, παραμορφωμένο στη σχέση του με τον χώρο, μέσα στην αντίληψη του σώματος. Το τμήμα του σώματος δεν επιλέγεται στην τύχη, αλλά καθορίζεται από την σημαίνουσα ιστορία του υποκειμένου. [...] Το σύμπτωμα είναι ένας από τους τόπους όπου επισημαίνεται περισσότερο η ιδιαιτερότητα του καθενός.

Ένα σύμπτωμα λαμβάνει χώρο σε έναν πρώτο χρόνο με αφορμή ένα στοιχείο της πραγματικότητας. [...] Επικρατεί ένα είδος συμβολικού υπερπροσδιορισμού, γιατί το σύμπτωμα λειτουργεί όπως ακριβώς ένας μύθος. Είναι, σύμφωνα με τον Freud, ένα ιδιάζον αμάγαλμα σημασιών [...] και μόνο ένα σύμπτωμα μπορεί να εκφράζει πολλές σημασίες, όπως ένας μύθος ή ένα είδος διφορούμενου χρησμού. Με την πάροδο του χρόνου, σε ένα σύμπτωμα ενδέχεται να αλλάξει η κυρίαρχη σημασία του [...] να ενδυθεί καινούργιες σημασίες.

Το ανθρώπινο ον έχει την τάση, όταν πρόκειται για το σώμα του, να αποδίδει στον άλλο μια γνώση, και εδώ είναι που τίθεται η ιατρική λειτουργία. [Η κλινική διαδικασία, εκ του αντιθέτου] συνίσταται στο να διδάσκεται από την ασθενή, να βρίσκεται σε μια θέση όπου ο διδασκόμενος δεν είναι ο ασθενής ή ο μαθητής αλλά ο ίδιος ο κλινικός. [...] αυτός που μπορεί να μας διδάξει κάτι για τη διαταραχή του είναι το ίδιο το υποκείμενο. Παρατηρούμε ότι σε αυτή την προσέγγιση υπάρχει ένα αίνιγμα το οποίο συνίσταται στη σκέψη ότι εκείνος που παρουσιάζει ένα σύμπτωμα είναι αυτός που ο οποίος μπορεί να μας πει κάτι γι’ αυτό

[Το σύμπτωμα είναι] εχθρός του ασθενούς αλλά πολύτιμος σύμμαχος της ανάλυσης, γιατί έρχεται ως εκπρόσωπος του ίδιου του υποκειμένου, έρχεται να μιλήσει γι’ αυτό το οποίο ο ασθενής, προστατευμένος από τις άμυνές του, δεν μπορεί να αρθρώσει, δηλαδή κάτι της τάξεως της επιθυμίας του. Η εξαφάνιση, λοιπόν, του συμπτώματος μπορεί να σημαίνει τη θεραπεία του ασθενούς, αλλά δεν επισημαίνει τίποτε από την επιθυμία του υποκειμένου. Ίσως φανεί παράδοξο, αλλά θα μπορούσαμε να πούμε ότι αν το σύμπτωμα για την ιατρική κλινική είναι από τη μεριά της αρρώστιας, για την ψυχαναλυτική κλινική είναι από τη μεριά της «υγείας». Γιατί η ψυχανάλυση δεν αφορά στον οργανισμό του ατόμου ή στην ψυχή του, αλλά στο υποκείμενο και την επιθυμία του. Το σύμπτωμα είναι μια εγγραφή στο βιβλίο του σώματος που ζητά να διαβαστεί κατά γράμμα, ώστε να μπορέσει ο ασθενής, αντί να αποδεχθεί και να υποταχθεί στο σύμπτωμα και την οδύνη του, να ανακαλύψει ποια είναι η σημασία του, ποιο το μήνυμά του και μέσα από την ιδιαιτερότητα του συμπτώματός του να βρει τη δική του αλήθεια, την αλήθεια του ως υποκειμένου. Την αλήθεια αυτή που θα επιτρέψει μια καινούρια εγγραφή, χαραγμένη αυτή τη φορά «με τα γράμματα του αλφαβήτου της επιθυμίας».

Η επιθυμία δεν λέγεται, δεν αποδεικνύεται, αλλά σημαίνεται από τους σχηματισμούς του ασυνειδήτου, γεγονός που διαχωρίζει την ψυχανάλυση από κάθε άλλη ψυχολογία. Το ταξίδι προς την ανακάλυψη της ασυνείδητης επιθυμίας είναι ένας φοβερός περίπλους και η ψυχανάλυση δεν είναι παρά η αναζήτηση της ασυνείδητης επιθυμίας.


Πηγή: Ελεύθερη ανθολόγηση αποσπασμάτων από το βιβλίο του Jean-Richard Freymann "Τι είναι η κλινική; Τα εργαλεία της ψυχαναλυτικής κλινικής", εκδόσεις Καστανιώτης