Οι βαθιές μεταβολές του κοινωνικο-οικονομικού πλαισίου φέρνουν μαζί τους αξιακά ολισθήματα άμεσα συνδεδεμένα με την ύπαρξη. Η σχέση με τη γνώση δεν ξεφεύγει από αυτές τις μεταβολές. Η αποτελεσματικότητα της πράξης, άμεσα λειτουργική, βρίσκει ευκολότερα θέση σε έναν κόσμο που προσανατολίζεται από τους νόμους της αγοράς παρά από τη σκέψη που ωριμάζει αργά και εμβαθύνει. Για ολόκληρους γνωσιακούς τομείς, που αν και είναι απαραίτητοι για την κατανόηση των σύγχρονων γεγονότων μάς είναι εντελώς άγνωστοι, η μετάδοσή τους παραμελείται και η απόκτησή τους θεωρείται άχρηστη. Η γλώσσα δεν ξεφεύγει από αυτή τη σύγχρονη συρρίκνωση. Περιορίζεται όλο και περισσότερο στην επικοινωνιακή της λειτουργία, σε έναν λόγο που στοχεύει στην ενεργοποίηση και, ως εκ τούτου, φτωχαίνει και αποδυναμώνεται.
Οι δυσκολίες της μάθησης ακολουθούν την ίδια περιορισμένη οδό. Οι δυσκολίες που σχετίζονται με τις σχολικές αποτυχίες χαρακτηρίζονται ως «δυσλειτουργίες» που συνδέονται με «διαταραχές» που προορίζονται να εξηγήσουν κάθε πρόσκομμα στο μονοπάτι της μάθησης. Καθεμία από αυτές και μια ειδική θεραπεία. Αυτό σημαίνει ότι παίρνουμε το πρόβλημα από την ανάποδη: αυτές οι διαταραχές είναι οι συνέπειες μιας ψυχολογικής κατάστασης και όχι οι αιτίες. Το να τις θεωρούμε αιτίες των δυσκολιών μάθησης και να τις αντιμετωπίζουμε μεμονωμένα σημαίνει ότι ανάγουμε το υποκείμενο σε έναν ζωντανό οργανισμό διαμορφωμένο σύμφωνα με τις επιβληθείσες νόρμες.
Πρόκειται πραγματικά για μια πολιτισμική αναγκαιότητα, και όχι για κάτι τυχαίο που είμαστε υποχρεωμένοι να θυμόμαστε. Δεν πρόκειται απλώς για μέλημα που αφορά τους κανόνες, αλλά, πολύ περισσότερο, για μια φροντίδα για τη μετάδοση της γνώσης. Το ότι η ομιλία κυκλοφορεί από γενιά σε γενιά εγγυάται την πράξη του αποχωρισμού, εμποδίζει μητέρα και παιδί να στριφογυρίζουν σε ένα αυτοτροφοδοτούμενο παιχνίδι, ονομάζει καθέναν στη θέση του, επιτρέπει στο παιδί να μεγαλώσει μέσα στη δική του επιθυμία. Και με αυτή την προοπτική, είμαστε όλοι υπεύθυνοι για το μέλλον του πολιτισμού.
Πηγή: Απόσπασμα από το βιβλίο της Martín Menes "Το παιδί και η γνώση", εκδόσεις Πατάκη
Εικόνα: Girl with red hat